Khoa học thời toàn cầu hoá: Lạm phát tác giả bài báo khoa học

Tôi mới đọc một bài báo hết sức thú vị về tình trạng lạm phát tác giả công trình khoa học. Chuyện khó tin nhưng có thật: Một công trình vật lí được công bố trên tập san Physical Review Letters có đến 5154 tác giả! Đây có lẽ là một kỉ lục mà chưa công trình nào có nhiều "sư sãi" như thế. Sự việc còn đặt ra vấn đề đánh giá công trạng trong khoa học trong thời đại toàn cầu hoá ...

Tài trợ khoa học: công bằng và khoa học

Dạo một vòng TT tôi mới phát hiện bài của ... tôi. Số là nhân câu chuyện một anh kĩ sư được Thủ tướng phê chuẩn 1 triệu USD để làm kính cho người mù, tôi có ý bàn một chuyện lớn hơn: tài trợ cho nghiên cứu khoa học sao cho công bằng. Đây là một vấn đề rất quan trọng bên nhà, nhưng tôi nghĩ khó có lối thoát trong vòng 2-3 thập niên tới.

Vượt Thái Lan chỉ số đổi mới toàn cầu: Đừng tự mãn!

Đây là một trao đổi ngắn giữa phóng viên báo ĐV và tôi xung quanh thông tin mới đây về năng suất khoa học của vài đại học Việt Nam. Bài phỏng vấn bàn về mô hình hoạt động khoa học sao cho có hiệu quả, và tôi có dịp thổ lộ một chút suy nghĩ ... 

Có đóng góp của người Việt

Nhìn bảng xếp hạng đại học toàn cầu của QS, và sự tăng hạng của các đại học của Hàn Quốc, Singapore, và sự trống vắng của các đại học Việt Nam, bất cứ ai quan tâm đến vấn đề cũng có chút ... chạnh lòng. Tôi nghĩ người Việt chúng ta đã đóng góp một phần cho sự thăng tiến của các đại học 2 nước về kể.

Thấy gì từ bảng xếp hạng đại học QS 2015?

Sáng nay tôi đọc bảng xếp hạng đại học của QS mới công bố (1), và có hứng làm một bài tập về phân tích bằng biểu đồ (cũng là học R luôn). Vì tôi có dữ liệu của năm 2011, nên có một kết quả thú vị. Câu hỏi tôi đặt ra là các đại học đã biến chuyển ra sao trong bảng xếp hạng "Top 100" trong thời gian 5 năm qua. Kết quả sẽ làm các bạn sẽ ngạc nhiên một cách thích thú ...

Phạm huý danh xưng "Giáo sư"?

Trưa nay, nhận được email của một đồng nghiệp từ Đại học Tây Úc (University of Western Australia - UWA), tôi thấy anh ấy kí tên với chức danh mới là "Professor of Medicine", tôi bèn viết email chúc mừng bạn được thăng chức, vì trước đây anh ấy là Associate Professor. Thế nhưng, không đầy 5 phút sau, anh ấy trả lời là có thăng chức gì đâu, tất cả chỉ vì UWA mới thay đổi hệ thống tên gọi chức danh giáo sư, và thế là anh ấy được "thăng" một bậc. Và, tôi có cảm hứng chia sẻ cùng các bạn vài cảm nghĩ về danh xưng ...

Giáo sư là gì, ai là giáo sư?

Những thảo luận chung quanh việc Trường ĐH Tôn Đức Thắng chủ trương bổ nhiệm giáo sư dẫn đến tranh luận về ý nghĩa của chữ “giáo sư”. Nhưng hình như chưa có ai lí giải thế nào là một giáo sư. Lí giải được câu hỏi này sẽ giúp cho sự hiểu biết về chức danh giáo sư tốt hơn. Trong bài này, tôi sẽ "ôn cố tri tân" để giải thích những thành tố nào làm nên một giáo sư. Bài này lấy ý tưởng từ một bài của Philip Knox và trang Wikipedia viết về sự nghiệp của Socrates, và tôi diễn giải lại theo ý nghĩa hiện đại của chức danh "giáo sư".

Cần đào thải những giáo sư, tiến sỹ "nằm vùng"

Bài viết dưới đây của Gs Nguyễn Đức Dân (mà ông chỉ tự gọi là “Nhà giáo”) có thể đụng chạm đến rất nhiều người. Ông kêu gọi phải “đào thải” những người mà ông gọi là “giáo sư, tiến sĩ nằm vùng”, tức là những người có chức danh “giáo sư” do HĐCDNN phong mà không giảng dạy và không làm nghiên cứu. Như hôm trước tôi có đưa con số thống kê là từ 1976 đến nay, VN đã phong chức danh GS/PGS cho khoảng 11000 người; nhưng hiện nay số người giảng dạy và nghiên cứu trong các đại học và viện nghiên cứu chỉ 4100. Như vậy đa số của phần còn lại là “giáo sư nằm vùng”.

Hội nhập khái niệm giáo sư

Xin giới thiệu một ý kiến rất vui và hay của Gs Nguyễn Ngọc Lanh. Tôi cũng nghĩ giống Gs Lanh, là việc bổ nhiệm giáo sư theo đúng qui trình mà các đại học Mĩ làm là một hình thức hội nhập quốc tế. Tôi vẫn nghĩ tính "chính danh" (nhấn mạnh trong ngoặc kép) của một giáo sư là qua qui trình minh bạch và bộ tiêu chuẩn khoa học. Khi nói "khoa học", tôi muốn nói đến những nghiên cứu trong quá khứ về tiêu chuẩn đề bạt chức danh giáo sư ở nước ngoài. Còn cách "tiến phong" giáo sư theo kiểu Nhà nước làm hiện nay thì tôi e rằng không đáp ứng tính minh bạch và khoa học. Nỗ lực cải cách của Trường ĐH Tôn Đức Thắng là nhằm đáp ứng hai tiêu chí đó. 

NVT

Có nên giao quyền tự chủ bổ nhiệm giáo sư?

Cuối cùng thì cũng có một tiếng nói công minh. Xin giới thiệu bài của hai tác giả Phạm Thị Ly và Trần Thanh Dũng trên nld.com.vn hôm nay. Đây là một trong những tiếng nói hiếm hoi trước việc Trường ĐH Tôn Đức Thắng đề nghị bổ nhiệm giáo sư. Tôi hoàn toàn đồng ý với quan điểm của tác giả là nên xem xét qui trình minh bạch và tiêu chuẩn tốt:

Doanh nhân có thể làm hiệu trưởng đại học?

Trong thời gian gần đây, có một trào lưu rất đáng chú ý là các tổng giám đốc doanh nghiệp và chính khách được bổ nhiệm làm hiệu trưởng đại học. Đây là một sự "đột phá" trong giới khoa bảng, vì theo truyền thống các đại học thường được điều hành bởi giới khoa bảng, thường với chức danh "giáo sư". Do đó, câu hỏi đặt ra là giới business (tạm gọi là "doanh nhân") có thể trở thành hiệu trưởng tốt của đại học?

Thử giải đáp những ngộ nhận về đại học bổ nhiệm giáo sư

Về việc Trường ĐH Tôn Đức Thắng (TDTU) bổ nhiệm giáo sư, và theo dõi báo chí trong vài ngày qua, tôi thấy có vài ngộ nhận cần phải giải toả. Bên cạnh đó, còn vài thắc mắc cũng cần được giải đáp thoả đáng. Tôi lại thử tưởng tượng trả lời như sau:

Qui trình bổ nhiệm giáo sư ở Úc

Theo dõi thông tin chung quanh câu chuyện trường đại học bổ nhiệm giáo sư, tôi thấy có khá nhiều thông tin nhiễu. Điều đáng nói là những người cho rằng họ am hiểu cách bổ nhiệm giáo sư ở nước ngoài! Tôi trình bày trên VNexpress.net về cách mà ở Úc này họ làm để mọi người rõ hơn về qui trình.

Loạn giáo sư?

Liên quan đến việc Trường Đại học Tôn Đức Thắng (TDTU) đòi quyền bổ nhiệm giáo sư, một số người trong giới khoa bảng tỏ ra băn khoăn là nếu các trường đại học có quyền đó thì sẽ dẫn đến tình trạng loạn giáo sư. Tôi nghĩ đây là một quan tâm chính đáng, nhưng có thể quản lí.

Trường tự phong PGS, GS: Đừng nghi ngại, nên khuyến khích

Lại nói chuyện bổ nhiệm GS! Đây là một trò chuyện giữa tôi và phóng viên báo Đất Việt chung quanh những câu hỏi về trường đại học bổ nhiệm giáo sư. Như tôi nói, vấn đề là qui trình cho tốt và tiêu chuẩn khách quan, thì trường nào cũng làm được. Nên giải tán cái Hội đồng chức danh giáo sư Nhà nước đi, vì trong thời đại mới, cái hội đồng đó không cần thiết nữa.

Hết khác thường để giáo sư Việt ra quốc tế không lép vế

Xin giới thiệu một vài ý kiến của tôi chung quanh câu hỏi có nên giao quyền bổ nhiệm giáo sư cho đại học hay không. Tôi nghĩ là nên. Trong bài này tôi lí giải tại sao nên để cho trường đại học bổ nhiệm giáo sư, và Bộ GDĐT chỉ cần quản lí qui trình là đủ. Bài đã đăng trên Tuần Việt Nam, và tựa đề do ban biên tập đặt (họ nói đặt tựa đề cho "mềm mại" hơn).

Hỏi và đáp (tưởng tượng) về đại học bổ nhiệm giáo sư

Thế là sáng kiến của ĐH Tôn Đức Thắng (TDTU) trong việc tự chủ bổ nhiệm giáo sư (1) đang gây ra tranh cãi (2,3). Tôi nghĩ có tranh luận về việc bổ nhiệm chức vụ giáo sư là rất tốt, vì để cho công chúng biết được sự dị thường của hệ thống hiện hành dưới chế độ Hội đồng chức danh giáo sư nhà nước (HĐNN). Đọc qua vài phản ứng của những người phản đối sáng kiến của TDTU tôi nảy ra ý định làm một cuộc hỏi & đáp ngắn để đóng góp vào cuộc tranh luận.

Úc có thủ tướng mới: Malcolm Turnbull

Thi thoảng, chính trường Úc cũng có chuyện hay. Chuyện hay lần này là ông Malcolm Turnbull mới làm một cuộc "đảo chính" [đương kim thủ tướng] Tony Abbott, và trở thành Thủ tướng thứ 29 của Úc (hôm nay 15/9/2015). Giữa hai ông này, Abbott và Turnbull, tôi ủng hộ ông Turnbull hơn.

Thân phận của những "rùa biển" Việt Nam

Ở nước ta đang xảy ra một tình trạng trớ trêu: Các đại học và trung tâm nghiên cứu khoa học lúc nào cũng nói rằng họ cần nhân tài, nhưng nhân tài từ nước ngoài về nước (gọi là "rùa biển") lại không được trọng dụng. Theo tôi, Việt Nam cần phải tạo ra một môi trường học thuật tự do và thân thiện thì mới có khả năng thu hút nhân tài từ nước ngoài. 

VN nên ưu tiên cho khoa học nào?

Hôm trước về VN, tôi có cơ duyên dự một buổi họp mặt các cộng tác viên ở báo Tuổi Trẻ nhân dịp tờ báo kỉ niệm 40 năm tuổi. Được gặp nhiều bạn mà trước đây tôi chỉ đọc và biết qua mặt báo. Báo TT có một cuộc phỏng vấn một ông từng đoạt giải Nobel vật lí, và ổng nói là VN nên ưu tiên cho khoa học cơ bản. Báo hỏi tôi, thì tôi nói việc ưu tiên cho khoa học nào phải dựa trên trình độ phát triển, và hiện nay thì VN chưa đủ trình độ để ưu tiên cho khoa học cơ bản, mà nên tập trung vào nghiên cứu ứng dụng. Bài này đã đăng trên Tuổi trẻ Cuối Tuần số tuần này. Xin giới thiệu cùng các bạn vài ý kiến của tôi.

Thông báo workshop về phân tích dữ liệu

Tôi rất hân hạnh thông báo cùng các bạn xa gần là vào cuối tháng 12 này chúng tôi sẽ tổ chức một khoá học 2 tuần về phân tích dữ liệu dùng ngôn ngữ R tại Trường ĐH Tôn Đức Thắng. TS Trần Sơn Thạch, tôi, và vài giảng viên khác sẽ phụ trách hướng dẫn các học viên. Đây là một workshop khá dài ngày, nên chúng tôi chỉ tổ chức 1-2 lần mỗi năm.

Những ghi chép trên đường về miền Tây II

Trong chuyến về quê vừa rồi, tôi có may mắn được đi đây đi đó, và có vài trải nghiệm thực tế rất thú vị. Trong cái note này, tôi cố nhớ lại những trải nghiệm về … ăn uống bên nhà, trước là mua vui, sau là chia sẻ cùng các bạn nào có dịp về quê để tìm đến những địa điểm hay hay …

Những ghi chép trên đường về miền Tây I

Cũng khá lâu rồi tôi mới có dịp đi về miền Tây bằng xe hơi. Từ Sài Gòn, băng qua Long An, Tiền Giang, Vĩnh Long, Đồng Tháp, An Giang, và cuối cùng là Kiên Giang. Con đường chỉ có 265 km, nhưng tốn đến 6 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi cố gắng nhớ lại những nơi hay những khoảnh khắc đẹp mình đã đi qua trong thời gian ngắn đó.